Jak przezwyciężyć polaryzację?

Z badania przeprowadzonego przez Digital Society Project w 2021 roku wynika, że Polska znajduje się w pierwszej trójce najbardziej spolaryzowanych społeczeństw w Europie. W niechlubnym rankingu wyprzedzają nas jedynie Węgry oraz Bośnia i Hercegowina.

Czym jest polaryzacja? Czemu powinniśmy się nią przejmować? Co mogą z tym problemem zrobić zwykli obywatele oraz ci którzy stoją na czele firm bądź doradzają im jako specjaliści od PR i public affairs? - pytał Wawrzyniec Smoczyński podczas ICCO Global Summit, odbywającego się w Warszawie. 

fot. Justyna Dąbrowska-Cydzik, Wirtualnemedia.pl

W ocenie Smoczyńskiego polaryzacja to nie tylko zwyczajna różnica zdań na tematy polityczne i społeczne. - To taka sytuacja, w której grupa ludzi, jakaś społeczność - lokalna, ogólnokrajowa, podzieliła się w jakiejś kwestii tak, że podział jest naprawdę ogromny i powoduje, że ludzie mają tendencję do uciekania w skrajności. Tak naprawdę nie mamy wtedy centrum, w którym społeczeństwo ma wspólną lub podobną opinię na dany temat - opisuje prezes Fundacji Nowej Wspólnoty.

Jako kluczowe przyczyny polaryzacji Smoczyński uznaje rosnące nierówności ekonomiczne, co pociąga za sobą szereg konsekwencji. - Istnieje coraz większy masowy podział klasowy, więc coraz częściej odczuwamy na całym świecie antyelitarne nastroje - mówił na ICCO Global Summit Smoczyński.

Swoją rolę mają we wzroście polaryzacji media społecznościowe, które zdefiniowały  nowe, krótsze  cykle obiegu wiadomości, ale także rozpowszechniły  fake newsy , które  z kolei napędzają zwolenników  teorii spiskowych, podatnych na wpływów populistycznych polityków. Ale polaryzacja nie jest tylko tematem politycznym, a rozciąga się o wiele dalej.

- Polaryzacja dotyczy nie tylko naszego społeczeństwa, społeczności lokalnych. Polaryzujemy się w kwestiach imigracji, relacji między płciami, praw LGBTQ, ale także wartości moralnych, modeli rodziny, zmian klimatyczne. To ważne czynniki polaryzujące na linii konserwatyzm-liberalizm - wskazał Wawrzyniec Smoczyński.

Polaryzacja wpływa na biznes

Zdaniem prezesa Fundacji Nowej Wspólnoty polaryzacja szkodzi demokracji, bo powoduje radykalizację polityków, którzy używają populizmu jako metody sprawowania władzy.

- [Polaryzacja] zawęża demokratyczny konsensus, czyli przestrzeń, w ramach której panuje zgoda, nawet jeśli ludzie mają różne opinie i ideologie. Zachęca do ataków na mniejszości, co widzieliśmy w całej Europie Środkowej.  Ostatecznie prowadzi to do podważenia funkcjonowania instytucji demokratycznych, a w szczególności systemu kontroli i balansu - mówił Wawrzyniec Smoczyński, wskazując przykłady m.in. z Węgier, Polski, Izraela czy Stanów Zjednoczonych, gdzie Donald Trump podważył wyniki wyborów.  

Biznes wobec polaryzacji społecznej nie może pozostawać obojętny. Zjawisko to w prostej linii zmniejsza stabilność polityczną, obniża poziom inwestycji, spowalnia wzrost gospodarczy, zmniejsza konsumpcję gospodarstw domowych - a to jeszcze mocniej nakręca polaryzacyjną spiralę - zauważa szef Fundacji Nowej Wspólnoty. 

- Jest to więc zdecydowanie również kwestia ekonomiczna - uważa Wawrzyniec Smoczyński.

fot. Justyna Dąbrowska-Cydzik, Wirtualnemedia.pl

Dialog remedium na polaryzację

O polaryzacji myślimy zazwyczaj w kategoriach podziałów ideologicznych. - To, co kryje się pod tymi podziałami, to czyste emocje. Dlatego kluczem do rozwiązania polaryzacji ideologicznej i jej zmniejszenia, złagodzenia, jest zajęcie się polaryzacją afektywną, nad której niwelowaniem pracuje Fundacja Nowej Wspólnoty. Czym się charakteryzuje? Otóż to polaryzacja nie ze względu na światopogląd, ale na powiązanie z konkretną opcją polityczną. Człowiek identyfikujący się konkretną opcją polityczną automatycznie przypisuje dobre cechy podobnym sobie zwolennikom, a złe - oponentom politycznym i ich zwolennikom.

- Naszym celem jest przywrócenie przestrzeni i zdolności do demokratycznego konsensusu. Nie wspieramy żadnej partii. Naszym celem, misją, jest przywrócenie polskim obywatelom możliwości zjednoczenia się w kluczowych kwestiach związanych z przyszłością. Nasza praca koncentruje się na łączeniu ludzi o różnych poglądach w rozmowach, które sprawiają, że znów mogą współpracować i się szanować - opowiadał Wawrzyniec Smoczyński o misji Fundacji Nowej Wspólnoty. Poprzez platformę internetową fundacji ludzie o różnych poglądach mogą umówić się na spotkanie i dyskusję na dzielące ich tematy w towarzystwie niezależnego obserwatora. - Ich spolaryzowanie afektywne dzięki tym spotkaniom gwałtownie spada - wskazał Smoczyński.

Ponadto fundacja daje pomocne wskazówki, jak rozmawiać z osobami o odmiennych poglądach politycznych, które ulegają silnej polaryzacji afektywnej, w domach czy miejscach pracy.

- Ludzie do identyfikują innych po poglądach politycznych, wybierają na tej podstawie, czy chcą lub nie chcą z kimś pracować.  Polaryzacja ma więc wpływ na produktywność i pracę zespołową - uważa Wawrzyniec Smoczyński.

fot. Justyna Dąbrowska-Cydzik, Wirtualnemedia.pl

Wawrzyniec Smoczyński był jednym z prelegentów ICCO Global Summit, międzynarodowej konferencji konsultantów branży public relations, która po raz pierwszy odbyła się w Polsce. ICCO zrzesza związki i stowarzyszenia branżowe z ponad 80 krajów, reprezentując łącznie ponad trzy tysiące firm zajmujących się public relations. W Polsce partnerem organizacji jest Związek Firm Public Relations. Tematem przewodnim tegorocznej edycji konferencji było: „Identity, Influence and Innovation – Reimagining PR in the age of AI and geopolitical shifts.”.

Portal Wirtualnemedia.pl był patronem medialnym wydarzenia.